در امر صادرات کالا و واردات کالا و ترخیص کالا وجود شرکتهای بازرسی کالا در مبدا در سطح تجارت بین المللی ضرورت می یابد. در ایران شرکتهای متنوع بازرسی کالا وجود دارد که کار بازرسی کالا در مبدا را انجام می دهند.
در میان کالاهای وارداتی کالاهایی وجود دارند که دارای استاندارهای اجباری هستند که طبق تعرفه کالا و نظر سازمان استاندارد جهت ترخیص کالا ی وارداتی شرایط بازرسی آنها اجباری است و خریدار وظیفه دارد شرکت بازرسی کننده کالا را معرفی کند و هزینه بازرسی را به عهده گیرد، این بازرسی شامل کلیه عملیاتی است که شرکت بازرسی کننده کالا برای تعیین کیفیت و کمیت کالا انجام می دهد.
شرکت های بازرسی کننده کالا باید صلاحیت فنی و علمی را داشته باشند و علاوه بر آن نیز باید رازدار و امانتدار باشند و از بازرسی کالا گزارش دقیق فنی ارائه بدهند، نیروی انسانی ماهر جهت بازرسی کالا در مبدا داشته باشند.
چگونگی زمان و مکان بازرسی کالا در اعتبارات اسنادی باید به طور شفاف و دقیق ذکر شده باشد، در صورت نبودن این الزامات کالا نمی تواند از گمرک ترخیص گردد.
كليه مشخصاتی كه برای بررسی از لحاظ كميت و كيفيت و بسته بندی و … مورد نظر می باشد محدود به مواردی است كه در سفارش بازرسی کالا در مبدا آمده است و هر گونه تغييرات توسط شرکت های ترخیص کالا باید در اسرع وقت به اطلاع شركت بازرسی کالا برسد.
بازرسی کالای وارداتی در ترخیص کالا در ایران
خريدار باید حدود بازرسی را به اطلاع فروشنده یا سازنده کالا رسانيده و موافقت ايشان را برای انجام بازرسی جلب نمايد. در صورت عدم موافقت فروشنده از اين بابت هيچگونه مسئوليتی متوجه شركت بازرسی نمی باشد. بازرسی کالا در مبدا می تواند بر اساس حدود بازرسی تعيين شده در محل توليد، بسته بندی، انبار فروشنده، گمرك يا بندر مبداء، در گمرك يا بندر مقصد انجام شود.
اقدامات ضروری جهت ايمنی بازرسی کالا در مبدا توسط فروشنده به عمل خواهد آمد و هر گونه خطر به اطلاع شركت بازرسی کالا در مبدا خواهد رسيد. هرگونه مدارك و اسناد مد نظر خريدار برای انجام بازرسی ( از جمله بروشور، نقشه، مشخصات فني و غيره ) بايد حداقل دو هفته قبل از انجام بازرسی کالا مستقيماً توسط خريدار يا نماينده وي به شركت بازرسی کالا در مبدا تحويل گردد.
چنانچه اينگونه مدارك به موقع توسط خريدار تحويل شركت بازرسی کالا در مبدا نشود، اين مدارك ملاك انجام بازرسی قرار نگرفته و شركت بازرسی کالا در مبدا مسئوليتی در برابر آن نخواهد داشت.
گواهينامه بازرسی کالا پس از صدور به ذينفع اعتبار اسنادی تحويل می گردد مگر آنكه نحوه ديگری در اعتبار اسنادی يا قرارداد خريد تعيين شده باشد.
در صورت حساس بودن نوع بسته بندی، مشخصات شفاف و دقيق بسته بندی مورد قبول فروشنده بايد در مدارك خريد ذكر گردد. در غير اينصورت استانداردها و عرف جاری سازنده يا فروشنده ملاك انجام بازرسی کالا در مبدا خواهد بود.
شركت بازرسی کالا در مبدا و بازرسان آن دارای شخصيت مستقل بوده و خريدار، فروشنده، بانك و يا هر شخص حقيقی و حقوقی ديگر نمی توانند شركت بازرسی كننده کالا را مگر به حكم قانونی در مورد صدور و يا عدم صدور گواهينامه منع يا مجبور نمايند.
شركت بازرسی کالا موظف است كار بازرسی کالایی که به آن داده شده است را با دقت و مهارت لازم انجام دهد. در صورت بروز هرگونه اختلاف، طرفين باید از طريق مذاكره نسبت به حل و فصل اختلاف فی‌ما‌بين اقدام کنند در غير اينصورت مراجع قانونی در كشور باید رسیدگی نمایند.
بازرسی پیش از حمل کالا یا PSI یا بازرسی در مبدا یکی از مرسوم ترین بازرسی های کالا به حساب می آید، در این روش کشور مقصد به وسیله شرکت های بازرسی کالا در مبدا به عنوان شخص ثالث، کالای وارداتی را پیش از حمل مورد بازرسی قرار می دهند. لیست شرکت های مورد تایید سازمان استاندارد جهت بازرسی کالای تاجران واردات کالا ارائه شده و دائما نیز به روزرسانی می شود.
بازرسی آن دسته از کالاهای وارداتی شامل استاندارد اجباری بر اساس روش های سازمان استاندارد صورت گرفته و گواهی COI مربوطه ارائه خواهد شد این اقدام یک گام اساسی در جهت ترخیص کالای استاندارد اجباری به حساب می آید، البته سازمان های بازرسی بین المللی از خدمات دیگری چون بازرسی کالا حین ساخت و بازرسی نظارت بر حمل و بارگیری کالا و نظارت بر تخلیه کالا (استریپ کالا و استافینگ کالا) نیز می شود.
البته شرکت های بازرسی کالا در مبدا در جهت منافع تاجران و واردکنندگان کالا به بازرسی تعیین ارزش و تایید پروفرما و بررسی اصیل بودن فروشنده نیز می پردازند که این نوع بازرسی خود از دید بانک برای انجام عملیات اعتباری در حجم وسیع ضروری می باشد.
